Удмурт Республикинчи Грахово районӗн администрацийӗн ӗҫченӗсем ҫав тӑрӑхри Пархатар (вырӑсла — Благодатное) ялӗнче тӗпленнӗ Вера Григорьева пирки: «Великая чувашка» (чӑв. Аслӑ чӑваш), — тесе калаҫҫӗ-мӗн. Кун пирки вӑл «Хыпар» хаҫат журналистне Алина Ильинана пӗлтернӗ.
Алина Ильина хыпарланӑ тӑрӑх, чӑвашсем пурӑнакан ҫав ял Столыпин реформи хыҫҫӑн, Хусан кӗпӗрнийӗ вырӑнти ҫӗрсене сутнӑ чухне 11 чӑваш ҫемйи лаптӑк туянса унта тӗпленнӗ май пуҫланса кайнӑ.
«Вера ҫак ял яшӗпе Олег Григорьевпа ҫемье ҫавӑрнӑ, хӑйсем пӳрт лартнӑ. Мӑшӑрӗ чӑваш пулни те ӑна тӑван чӗлхерен пистермен. Ҫавӑнпа вӗсен виҫӗ хӗрӗ те чӑвашла пӗлет. Аслисем иккӗшӗ чӑвашла калаҫаҫҫӗ, кӗҫӗнни ӑнланать, анчах пуплемест. Аслӑ хӗрӗ ҫак ялтах пурӑнать, почта уйрӑмне ертсе пырать. Вӑталӑххи район больницинче — завхоз, кӗҫӗнни — районти шкулта математика учителӗ. Вӗсем пурте кӑҫалхи ҫыравра хӑйсене «чӑваш» тесех ҫыртарнӑ», — тесе пӗлтернӗ Алина Ильина журналист.
Хӗрарӑмӑн ашшӗ енчи тӑванӗсем Ҫӗрпӳ районӗнчен иккен, анчах Вера Шупашкара килсе курман.
Чӑваш Енре кӑшӑлвирусран вакцинациленесси чакнӑ. ЧР Элтеперӗ Олег Николаев пӗлтернӗ тӑрӑх, ковид-каникулччен кунсерен 5,5-6 пин ҫын прививка тунӑ. Юлашки эрнере вара ку 4,8-4,9 пин ҫын анчах вакцинациленнине палӑртнӑ.
Планпа килӗшӳллӗн, республикӑра пурӑнакансен 80 процентне вакцинацилемелле. Ку 761,814 пин ҫынпа танлашать. Ку таранччен 459,4 пин ҫын прививка тунӑ. Ку планӑн 60,3 проценчӗпе танлашать.
Тӑвай, Муркаш, Элӗк, Вӑрнар, Улатӑр, Вӑрмар, Ҫӗрпӳ районӗсенче, Улатӑр тата Ҫӗмӗрле хулисенче вакцинациленессин кӑтартӑвӗ пӗчӗк. Тӳре-шара пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑра вакцина ҫителӗклех. «Спутник Лайт» тӗлӗшпе ҫеҫ йывӑрлӑхсем пур.
Яшсемпе хӗрсенчен хӑшӗсем ҫемье ҫавӑриччен ура ҫине ҫирӗп тӑма ӗмӗтленеҫҫӗ. Малтан вӗренсе пӗтермелле, ӗҫе вырнаҫмалла, хваттерлӗ-ҫуртлӑ пулмалла, кайран ҫеҫ ҫӗрӗ тӑхӑнма юрать тесе шухӑшлакансемпе пӗрлех ҫамрӑклах мӑшӑрланакансем те пур.
Чӑваш Енре кӑҫалхи кӑлач уйӑхнчен пуҫласа юпа уйӑхӗн вӗҫӗччен 4 976 мӑшӑр ҫемье ҫавӑрнӑ. Пӗлтӗрхи асӑннӑ тапхӑртинчен ку цифра 24 процент пысӑкрах.
Пӗрлешекенсен вӑтам ҫулне илсен, арҫынсем — 24-30 ҫулта, хӗрарӑмсем — 25-30 ҫулта.
Мӑшӑрланакансем Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар тата Канаш хулинсенче йышлӑрах пулнӑ. Яллӑ районсенчен малтисен шутӗнче Шупашкар, Ҫӗрпӳ, Патӑрьел тата Сӗнтӗрвӑрри районӗсем.
Ҫӗрпӳ районӗнче пурӑнакан Матрена Сергеевна Александрова 100 ҫул тултарнӑ. Вӑл – Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ.
Матрена Сергеевна 1942 ҫулта ҫара кайнӑ, Амур ҫинчи Комсомольск хулинче лекнӗ. Вӑл 596-мӗш батальонра ҫанталӑка сӑнакан пулнӑ. Ҫавӑн пекех чӑваш хӗрарӑмӗ Япони вӑрҫине хутшӑннӑ. Куншӑн ӑна «Японие ҫӗнтернӗшӗн» медальпе чысланӑ.
Киле вӑл 1945 ҫулта сержант званийӗпе таврӑннӑ. Унтан кладовщикре, ял канашӗн секретарӗнче, поварта ӗҫленӗ. Матрена Сергеевна пӗтӗмпе 50 ытла ҫул ӗҫленӗ, 6 ача ҫуратса ӳстернӗ. Халӗ вӑл Ҫӗрпӳ хулинче пурӑнать, 11 мӑнукӗшӗн, вӗсен 14 ачишӗн савӑнать.
Чӑваш Республикин Министрсен Кабинечӗн Председателӗн ҫумне – ял хуҫалӑх министрне Сергей Артамонова «Чӑваш Республикин ял хуҫалӑхӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ят панӑ.
Сергей Геннадьевич 1977 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнче ҫуралнӑ. 1999 ҫулта вӑл Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнчен, 2013 ҫулта Раҫҫей потребкоопераци университетӗнчен вӗренсе тухнӑ.
Ӗҫ биографине тӑван районӗнчи «Пашьел» ял хуҫалӑх эртелӗнчи агрономран пуҫӑннӑ. Каярах Куславккари ҫу заводӗнче коммерци директорӗнче, директорта, Шупашкарти «Букет Чувашии» сӑра вӗретекен фирмӑра суту-илӳпе хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхӗнче, «Вкус» обществӑра директорта, финанс директорӗнче тӑрӑшнӑ. Ҫӗрпӳ районӗн администрацийӗн пуҫлӑхӗ те пулнӑ. 2014 ҫулта Сергей Артамонова Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацине ӗҫлеме йыхравланӑ. Унта вӑл Администраци Ертӳҫин пӗрремӗш
ҫумӗ – Шалти политика управленийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑ. 2015 ҫулхи юпа уйӑхӗнче ял хуҫалӑх министрӗ пулма шаннӑ.
Сергей Артамонов тӗрлӗ Хисеп грамотине тивӗҫнӗ. Вӑл – Ҫӗрпӳ районӗн хисеплӗ ҫынни. 2019 ҫулта ӑна « Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медалӗпе чысланӑ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Энӗшхӗрри ялӗнче пурӑнакан 83 ҫулти хӗрарӑм ҫухалнӑ. Римма Платонова (Васильева) юпа уйӑхӗн 31-мӗшӗнче килтен тухса кайнӑ. Вӑл ӑҫталла кайнине никам та пӗлмест.
Римма Платонова ҫутӑ симӗс тӗслӗ камуфляж куртка, хура ҫӑматӑ тӑхӑннӑ пулнӑ. Хӑй 150 сантиметр ҫӳллӗш, имшер кӗлеткеллӗ. Куҫӗ хӑмӑр, ҫӳҫӗ шуралнӑ. Ватӑ хӗрарӑма тухтӑрсен пулӑшӑвӗ кирлӗ.
Ун пирки мӗн те пулин пӗлетӗр е ӑна курнӑ пулсан ҫак номерпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ: 88007005452.
Чӑваш Республикин ертӳлӗхӗ пулӑшнипе республикӑри районсенче ҫӗнӗ шкулсем хӑпарӑнаҫҫӗ, ҫӗнӗ ача пахчисем уҫӑлаҫҫӗ, маларах туса лартнӑ шкул умӗнхи тата пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӗренӳ организацийӗсенче тӗп юсавсем иртеҫҫӗ. Ҫак ӗҫсен тӗп тӗллевӗ вара — ачасем валли аталану условисене хӑтлӑлатасси, педагогсемшӗн – ачасене вӗрентес тата воспитани парас ӗҫе ҫӑмӑллатасси.
Тӗслӗхрен, «Демографи» нацпроектӑн «Хӗрарӑмсене ӗҫпе тивӗҫтересси — виҫӗ ҫула ҫитичченхи ачасем валли шкул умӗнхи вӗренӳ условийӗсем туса парасси» регион проекчӗ шайӗнче Ҫӗрпӳ хулинче бассейнлӑ 240 вырӑнлӑ ача пахчи хӑпартас ӗҫ малалла пырать.
Объекта хӑпартакан тӗп подрядчик «ПМК-8» ТМЯП шутланать. Проектпа килӗшӳллӗн кунта бассейн, юрӑ-кӗвӗ урокӗсен залӗ, акт тата вӑй-хал культурин залӗсем, кружок занятийӗсем ирттермелли пӳлӗм, компьютер класӗ, медицина кабинечӗ тата административлӑ пӳлӗмсем хута яма палӑртнӑ. Ачасемшӗн канмалли тата аталантармалли мӗн пур условисене туса парӗҫ.
Паянхи кун тӗлне объектра 120 яхӑн ҫын вӑй хурать. 1-мӗш, 2-мӗш тата 3-мӗш хутсенче шалти ӗҫсене тӑваҫҫӗ. Вентиляцине вырнаҫтарас ӗҫ малалла пырать.
Станислав Юхтар – паллӑ та хӑйне евӗр художник ҫеҫ мар, унпа калаҫма та кӑсӑклӑ. Ҫапла хыпарланӑ Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнчепултаруллӑ ҫынпа ирттернӗ паблик-тока пӗтӗмлетсе.
Культура учрежденийӗнче йӗркелекен «Книги моей жизни: библиотеки ярких людей» (чӑв. Манӑн пурнӑҫӑмри кӗнекесем: асра юлмалли ҫынсен библиотекисем) паблик-ток хӑни пулнӑ Станислав Николаевич — график, живопись ӑсти, Раҫҫей художникӗсен союзӗн пайташӗ, этнофутуризм енӗпе ӗҫлекен ӑста. Ӑна чӑваш мифолологийӗ тата чӑвашсен авалхи культури питех те кӑсӑклантарать. Вӑл тӗнче, ҫӗршыв шайӗсенчи куравсене хутшӑннӑ. Геннадий Айхи, Ҫеҫпӗл Мишши, Марина Карягина, Валери Туркай кӗнекисене сӑнӳкерчӗксемпе пуянлатнӑ.
Станислав Юхтар 30 ҫул ытла шкулта ӗҫленӗ, ачасене ӳкерме хӑнӑхтарнӑ, ҫавӑн пекех ӗҫ тата черчени урокӗсене вӗрентнӗ. Шупашкарти 5-мӗш ӳнер шкулӗн директорӗ пулнӑ, Ҫӗрпӳ районӗнчи Вӑрӑмҫутри тата Кушкӑри шкулсенче ӗҫленӗ. Ҫамрӑксене вӑл кӗнеке нумай вулама сӗнет. Кӗнеке ӑс-тӑна чӑннипех те пуянлатать тесе шухӑшлать.
Ҫӗрпӳ районӗнче «Фольксваген» ҫул урлӑ каҫмалли ятарлӑ вырӑнта ҫуран утакан ҫынна ҫапса кайнӑ. Шел те, вилмеллех.
Юпа уйӑхӗн 18-мӗшӗнче 22 сехет те 20 минутра «Атӑл – Сӗнтӗрвӑрри» ҫулӑн 3-мӗш ҫухрӑмӗнче, Тавӑшкасси ялӗ ҫывӑхӗнче, водитель ҫул урлӑ каҫакан ҫынна асӑрхаман, ун ҫине пырса кӗнӗ. Ҫав ялтах пурӑннӑ 27 ҫулти арҫын васкавлӑ медпулӑшу киличчен вилсе кайнӑ.
Водитель урӑ пулни паллӑ. ҪҪХПИ пӗлтернӗ тӑрӑх, кун тӗлӗшпе тӗрӗслев иртет.
Юпа уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районӗнче 15-17 ҫулсенчи ҫамрӑксем машинӑпа ярӑннӑ та чутах ҫапӑнса вилмен.
15 ҫулти каччӑ пиччӗшӗн «Пятеркине» тапратса тухнӑ. Машинӑна регистрацилемен, страхламан. Водителӗн, паллах, права та пулман. Ку чи хӑрушши мар-ха. Ҫамрӑксем чутах вилмен.
Салонра водительсӗр пуҫне 3 пассажир пулнӑ. Руль умӗнчи каччӑ машинӑна итлеттереймен – ҫырмана чӑмнӑ. Ҫамрӑксем суранланнӑ, вӗсене пульницӑна илсе ҫитернӗ. Халӗ вӗсен ашшӗ-амӑшне явап тыттарасси пирки шутлаҫҫӗ.
-7.7 °C